Nazwa: stokłosa spłaszczona, s. łódkowata, s. kalifornijska, błędnie zwana też “s. obiedkowatą”, Bromus carinatus Hook. & Arn., syn Ceratochloa haenkeana auct.
Rodzina: wiechlinowate Poaceae (trawy Graminae)
Pochodzenie: zachodnie, pacyficzne wybrzeża Ameryki Północnej (od Alaski po Meksyk włącznie), już na środkowym zachodzie USA uważana za zawleczoną
Zasięg wtórny na świecie: Eurazja
Status w Polsce: trwale zadomowiona, bardzo inwazyjna
Występowanie w Polsce: częsta w całym kraju, uważana za pospolitszą na zachodzie i południu kraju, ale może jest tylko błędnie oznaczana lub przeoczana na wschodzie i północy naszych ziem?
Kolonizowane siedliska: wnika do siedlisk Dyrektywowych, zwłaszcza 6430 – ziołorośla górskie (All. Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (O. Convolvuletalia sepium), rzadziej także:
· 6510 — niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (All. Arrhenatherion elatioris);
· 6440 — łąki selernicowe (All. Cnidion dubii);
· 6520 — górskie łąki konietlicowe użytkowane ekstensywnie (All. Polygono-Trisetion);
· 6210 — murawy kserotermiczne (Cl. Festuco-Brometea i ciepłolubne murawy z Asplenion septentrionalis-Festucion pallentis) – priorytetowe są tylko murawy z ważnymi stanowiskami storczyków;
·5130 — formacje z jałowcem zwyczajnym (Juniperus communis) na wrzosowiskach lub nawapiennych murawach;
· 6230 — górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (All. Nardion – płaty bogate florystycznie);
Ponadto wnika na miedze, pasy kwiatowe, do miejskich łąk kwietnych (szczególnie jednorocznych, komponowanych z dawnych gatunków segetalnych pochodzenia bliskowschodniego i kalifornijskiego), przypłocia, przydroża, śmietniki czy hałdy.
Morfologia
Dwuletnia bądź jednoroczna trawa, tworząca okazałe kępy, nierzadko z rozłogami. Wymiary i odcień zieleni całego osobnika mocno zależą od oświetlenia oraz wilgotności stanowiska. Źdźbła mierzą od 50 do 150 cm (najczęściej 60-80 cm) wysokości. Liście typowe dla rodzaju stokłosa, równowąskie, długie (do 0,3-0,4 m, przy szerokości 10 mm), ciemnozielone w kolorze, z orzęsionymi na brzegu pochwami. Tworzy kwiatostany w formie okazałej, mocno rozpierzchłej wiechy (długiej na 15 cm, czasem do 30 cm) o silnie spłaszczonych, wręcz łódkowatych (stąd nazwy gatunkowe) kłoskach, zaostrzonych plewach, plewkach górnych równych, długością dolnym, plewkach dolnych z wyraźnym kilem oraz krótszymi od nich, wyrosłymi tuż przy wierzchołku, zawsze prostymi ościami (4-10 mm długości). Zapylana zwykle przez wiatr, przy bezwietrznej pogodzie samopylna. Owocami będą typowe dla stokłos ziarniaki, nierzadko żywotniejsze niż u rodzimych stokłos.
Biologia i ekologia
Jako roślina bardzo wydajna i łatwo adaptująca się do nowych warunków była wysoko ceniona w XX w. jako trawa łąk kośnych. Używano jej także podobnie jak w ojczyźnie do utrwalania skarp, rekultywacji hałd i wyrobisk, zadarniania wałów przeciwpowodziowych, parkingów i lotnisk. Prędko zaczęła uciekać z upraw, zasiedlając przypłocia, pobocza szos i linii kolejowych oraz nielegalne wysypiska śmieci. Współcześnie w miastach bywa pospolitsza niż na wsiach. Tym niemniej stanowi utrapienie w pasieczyskach, pasach kwietnych, łąkach miejskich (zwłaszcza jednorocznych) oraz ogrodach motylowych, gdyż mocno wypiera dwuliścienne kwiaty atrakcyjne dla owadów, więc także dla pająków, ptaków śpiewających i drobnych, owadożernych ssaków. Kwitnie w maju i czerwcu. W polskich warunkach dość niemrawo tworzy nowe kępy przez rozłogi, za to produkuje mnóstwo ziarniaków, ponawiając kwitnienie i owocowanie, zwłaszcza po zgryzieniu lub skoszeniu.
Zwalczanie: w okolicach Wrocławia usuwana z obszarów cennych przyrodniczo poprzez częste (kilkanaście razy rocznie), regularne koszenie nisko przy gruncie. Uwaga! Pokos tylko 1-3 razy w roku tylko usprawni owocowanie i tworzenie nowych kęp! Najlepiej nie dopuścić do dalszego rozprzestrzeniania się B. carinatus kontrolując materiał siewny, unikając ziemi niewiadomego pochodzenia/niepoddanej kwarantannie i odchwaszczaniu.
Ciekawostki: Stokłosę spłaszczoną postrzegać można albo jako jeden, wielopostaciowy gatunek, albo jako całą grupę podobnych i blisko spokrewnionych, ale oddzielonych już pewnymi barierami rozrodczymi oraz siedliskowymi gatunków.
Prawdziwa stokłosa obiedkowa Bromus willdenowii faktycznie przypomina s. spłaszczoną, lecz plewki ma pozbawione ości. Poza tym pochodzi z Ameryki Południowej, a nie Północnej. Jako bardziej wymagająca termicznie słabo rozwija się w polskich warunkach. Zdziczeć może tylko przejściowo, gdyż wyniszczą ją ostre zimy.
