Nazwa: niecierpek pomarańczowy, n. przylądkowy, Impatiens capensis Meerb.
Rodzina: niecierpkowate Balsaminaceae
Pochodzenie: Kanada i większa część USA (pierwotnie brak na południowym zachodzie), gdzie pierwotnie był rośliną nizinnych lasów oraz terenów zalewowych dolin rzecznych
Zasięg wtórny na świecie: większość Europy i Japonia
Status w Polsce: najliczniejszy na północnym zachodzie, ale lokalnie występuje łanowo, należąc do silniej inwazyjnych gatunków w Polsce i na świecie (III stopień inwazyjności).
Występowanie w Polsce: pospolity w całym kraju, choć częstszy na południu
Kolonizowane siedliska: W Polsce i Niemczech zasiedla siedlisko Naturowe 91E0 — łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Ass. Salicetum albo-fragilis, Ass. Populetum albae, SubAll. Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe).
Morfologia
Okazała, choć tylko jednoroczna roślina, niższa od niecierpka himalajskiego, o charakterystycznie ostrogowatych, jaskrawo pomarańczowych kwiatach, krótkich palowych korzeniach i delikatnie prześwitujących łodygach. Cechuje się okrągłymi w przekroju, mięsistymi oraz łamliwymi łodygami. Są one żywo zielone lub purpurowo nabiegłe. Wypuszcza długoogonkowe liście, cienkie a eliptyczne, ułożone skrętolegle na pędzie. Kwitnie, zawiązując stosunkowo duże na tle całego egzemplarza, wyraziście oranżowe kwiaty, zwykle upstrzone bordowymi lub karminowo-brunatnymi łatkami. Tak samo jak u reszty niecierpków będą one dwubocznie symetryczne, wargowe, a zakończone ostrogą, zginającą się pod kwiatem o 180 stopni ku przodowi, nieco podobne do niespokrewnionych z nimi ostróżek (delfiniów). W każdym z kwiatów znajduje się pojedynczy, przytulony do górnej części korony kwietnej słupek oraz pięć krótszych odeń pręcików. Pręciki kończą się białymi pylnikami. Owocem jest typowa dla rodzaju Impatiens podłużnie pękająca, długa do 20 mm torebka z pięcioma klapami, wypełniona niewielką liczbą stosunkowo dużych nasion. Pojedyncze nasiona tego gatunku osiągają do 8,4 g wagi, a mierzą po 4,2-4,4 mm długości, przy 2,4 mm szerokości.
Biologia i ekologia
Jego widoczne z daleka, grzbieciste, lecz bezwonne kwiaty w Ameryce zapylane są głównie przez kolibry (zwłaszcza koliberka rubinobrodego). Rzadziej, choć też często odwiedzają je rodzime, samotne pszczoły o długich języczkach, ćmy i motyle dzienne z rodziny paziowatych. Podobnie jak u innych gatunków pierwotnie zapylanych przez kolibry (jak milin) w Europie ich rolę przejmują trzmiele. I. capensis bywa uprawiany w ogrodach naturalistycznych jako atrakcja dla motyli lub kolibrów. Kwiaty rosnące bliżej łodyg albo przy niedostatku zapylaczy tworzą nasiona samopylnie. Rośliny potomne wyrosłe bez zapylenia kiełkują dobrze, ale z natury są mniejsze od powstałych po obcopylnym zapyleniu krzyżowym.
Zwalczanie: Jak w przypadku pozostałych roślin jednorocznych wskazane jest koszenie lub wyrywanie podczas kwitnienia.
Ciekawostki
Niecierpek pomarańczowy jako roślina niebywale silna konkurencyjnie bywa podsiewany w Ameryce Północnej celem zwalczania gatunków obcych dla tamtej części świata.
Sok z tego zioła działa przeciwgrzybiczo. Koi też oparzenia sumakiem jadowitym lub pokrzywą.
Polska oraz łacińska nazwa „przylądkowy-capensis” wynika z pomyłki uczonego, który pierwszy opisał go jako odrębny gatunek. Wziął go bowiem za przybysza z Afryki południowej (dzisiejszego RPA).
