Relacja między modraszkiem nausitous (Phengaris nausithous) a mrówkami z rodzaju Myrmica to przykład myrmekofilii– specjalistycznego rodzaju zależności między organizmami a mrówkami. Myrmekofilia dosłownie oznacza „miłość do mrówek” i obejmuje różnorodne formy interakcji, od luźnych symbioz po bardzo złożone relacje, jak w przypadku modraszków.
Myrmekofilny gatunek: modraszek nausitous
Modraszek nausitous to gatunek motyla z rodziny modraszkowatych (Lycaenidae), zamieszkujący wilgotne łąki bogate w rośliny żywicielskie i odpowiednie gatunki mrówek. Choć niewielki, o rozpiętości skrzydeł wynoszącej zaledwie 3 cm, ten niepozorny owad odgrywa kluczową rolę w swoim ekosystemie. Jednak to nie wygląd czyni go wyjątkowym, lecz jego skomplikowany cykl życiowy, który wymaga współdziałania trzech elementów: krwiściągu lekarskiego, odpowiednich siedlisk oraz mrówek z rodzaju Myrmica.
Krwiściąg lekarski – fundament życia larw
Krwiściąg lekarski (Sanguisorba officinalis) to wieloletnia roślina, którą łatwo rozpoznać po intensywnie czerwonych, główkowatych kwiatostanach. Występuje na wilgotnych łąkach, szczególnie tych, które są utrzymywane w naturalnym stanie. Dla modraszka nausitous jest nie tylko rośliną żywicielską, ale także miejscem kluczowym w jego cyklu życiowym.
Samica modraszka składa jaja wyłącznie na kwiatostanach krwiściągu. Gąsienice po wykluciu początkowo odżywiają się tkankami rośliny, zjadając kwiaty i nasiona. Etap ten jest jednak tylko początkiem ich przygody, gdyż prawdziwe wyzwanie dopiero przed nimi – zejście na ziemię i nawiązanie kontaktu z mrówkami.
Rola mrówek w rozwoju modraszka
Po zakończeniu pierwszego stadium rozwoju, gąsienice opuszczają kwiatostany krwiściągu i spadają na ziemię. W tym momencie ich przeżycie zależy od obecności odpowiednich gatunków mrówek z rodzaju Myrmica. To właśnie te mrówki pełnią rolę „opiekunów” gąsienic, choć nie do końca świadomie.
Jak modraszek oszukuje mrówki?
Gąsienice modraszka nausitous wykształciły niezwykły mechanizm oszustwa chemicznego. Wydzielają feromony, które naśladują te produkowane przez larwy mrówek. Dzięki temu mrówki błędnie uznają je za własne potomstwo, po czym przenoszą je do swojego mrowiska.
Życie w mrowisku
Wewnątrz mrowiska gąsienice modraszka spędzają około 10 miesięcy, odżywiając się larwami mrówek. Choć są pasożytami, ich obecność nie prowadzi do całkowitego zniszczenia kolonii, co pozwala na kontynuowanie tej relacji w kolejnych sezonach.
Na początku lata, gąsienice przepoczwarczają się w górnych warstwach mrowiska, a po około trzech tygodniach wylęgają się dorosłe motyle. Proces ten odbywa się wczesnym rankiem, gdy aktywność mrówek jest najmniejsza. Dorosły owad szybko opuszcza mrowisko, by rozpocząć życie na powierzchni.
Delikatna równowaga ekosystemu
Zależność modraszka nausitous od krwiściągu lekarskiego i mrówek Myrmica to doskonały przykład współzależności gatunków w przyrodzie. Usunięcie jednego elementu – rośliny żywicielskiej, mrówek lub odpowiednich siedlisk – skutkuje załamaniem całego cyklu życiowego motyla.
Zagrożenia dla modraszka nausitous
Głównymi zagrożeniami dla tego gatunku są:
- Utrata siedlisk:
Osuszanie łąk, intensyfikacja rolnictwa i przekształcanie terenów pod uprawy powodują degradację środowisk, w których żyją modraszki. - Zanik krwiściągu lekarskiego:
Wskutek zmiany sposobu użytkowania łąk (np. zbyt częste koszenie) populacje krwiściągu ulegają znacznemu zmniejszeniu. - Zanikanie kolonii mrówek Myrmica
Mrówki te wymagają specyficznych warunków środowiskowych. Zmiany klimatyczne i degradacja siedlisk wpływają negatywnie na ich liczebność.
Dlaczego ochrona modraszków jest ważna?
Modraszek nausitous jest wskaźnikiem stanu zdrowia podmokłych łąk i ich bioróżnorodności. Jego obecność świadczy o dobrze zachowanym ekosystemie, w którym różne gatunki mogą współistnieć i wzajemnie się wspierać.
Ochrona tego gatunku wymaga działań obejmujących:
- Zachowanie wilgotnych łąk:
Ograniczenie melioracji i zapewnienie odpowiedniego użytkowania łąk, np. poprzez ekstensywne koszenie. - Ochronę krwiściągu lekarskiego:
Wspieranie naturalnych populacji tej rośliny, m.in. poprzez zachowanie mozaikowego krajobrazu łąk. - Zabezpieczenie siedlisk mrówek:
Dbanie o obecność odpowiednich warunków dla kolonii mrówek, np. poprzez utrzymanie wilgotności gleby i różnorodności florystycznej.
Relacja między modraszkiem nausitous, krwiściągiem lekarskim a mrówkami Myrmica to piękny przykład współzależności w przyrodzie. Każdy z tych elementów odgrywa kluczową rolę w złożonym cyklu życia tego wyjątkowego motyla. Zrozumienie tych powiązań jest nie tylko fascynujące, ale także niezwykle istotne dla skutecznej ochrony zarówno tego gatunku, jak i jego siedlisk.
***
Fundacja Kwietna od 2024 prowadzi aktywne działania na rzecz ochrony modraszków. W ramach projektu ’Adoptuj Łąkę’ odtwarzamy dla nich ekosystem wilgotnej łąki w Nieborowie w województwie Łódzkim. Chcesz włączyć się w nasze działania i wspólnie chronić cenne siedliska? Napisz na fundacja@kwietna.org.
