Nieprzemyślane koszenie na terenach cennych przyrodniczo może mieć tragiczne konsekwencje dla gatunków zależnych od tych siedlisk. Przykład modraszka nausitous pokazuje, jak z pozoru rutynowe działania mogą wpłynąć na równowagę ekosystemu, prowadząc do wyginięcia lokalnych populacji.
Ostatni modraszek nausitous
Jak podaje Butterfly Conservation Europe, 26 lipca 2023 roku po raz ostatni zaobserwowano w Holandii modraszka nausitous (Phengaris nausithous) Po tym, jak w pierwszym tygodniu okresu lotu (występowania dorosłej formy motyla, tzw. imago) w 2020 roku skoszono siedlisko, na którym był obserwowany, jedyna populacja tego gatunku w kraju zmniejszała się z roku na rok. W 2023 roku znaleziono tylko pięć motyli, mimo codziennego monitorowania populacji. W roku 2024 nie odnotowano obecności ani jednego osobnika.
Długość życia dorosłej formy tego gatunku wynosi maksymalnie 3 doby. W tym krótkim czasie motyl musi wykonać kluczowe zadania związane z przetrwaniem gatunku:
Poszukiwanie partnera: Męskie osobniki aktywnie poszukują samic, kierując się zapachem i zachowaniami wizualnymi.
Znajdowanie odpowiedniej rośliny żywicielskiej: Samice składają jaja wyłącznie na kwiatostanach krwiściągu lekarskiego (Sanguisorba officinalis), który jest kluczowy dla rozwoju larw.
Precyzyjne złożenie jaj: Jaja muszą być umieszczone na młodych, rozwijających się pąkach, aby larwy miały dostęp do odpowiedniego pokarmu.
Wybór odpowiedniego miejsca (obecność mrówek z rodzaju Myrmica): Larwy w późniejszym stadium rozwoju wymagają opieki mrówek, które je adoptują do swojego gniazda, traktując jako własne potomstwo.
Jak pokazuje przykład holenderski, zakłócenie ich aktywności poprzez koszenie terenu w czasie, kiedy modraszki wypełniają swoje zadania, może zaburzyć kruchą równowagę populacji i z czasem doprowadzić do jej całkowitego wyginięcia.
Niepewna sytuacja polskiej populacji
W Polsce modraszek nausitous ma sytuację lepszą niż w wielu krajach zachodniej Europy. Gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową i figuruje na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce ze statusem gatunku najmniejszej troski (LR/LC – Rower Risk/Least Concern).
Niemniej jednak istnieją zagrożenia mogące wpłynąć na jego populację:
- Zmiany w użytkowaniu łąk: Odchodzenie od tradycyjnych metod gospodarowania prowadzi do degradacji siedlisk modraszka.
- Zaniechanie użytkowania łąk: Brak odpowiedniego zarządzania prowadzi do sukcesji roślinnej, zarastania krzewami i drzewami, co skutkuje utratą odpowiednich siedlisk.
- Osuszanie terenów podmokłych: Działania melioracyjne mogą prowadzić do nadmiernego osuszania łąk, co również negatywnie wpływa na populacje modraszka.
- Zmiany klimatyczne i chemizacja rolnictwa: Stosowanie pestycydów oraz zmiany klimatyczne zagrażają stabilności populacji tego i wielu innych gatunków.
W celu ochrony modraszka nausitous konieczne jest utrzymanie tradycyjnych praktyk rolniczych, odpowiednie zarządzanie łąkami oraz monitorowanie populacji, aby zapobiec dalszemu pogarszaniu się jego sytuacji w Polsce.
Adoptuj Łąkę dla motyli w Nieborowie
Modraszek nausitous (Phengaris nausithous) jest głównym bohaterem działań ochrony czynnej na nieborowskiej łące w ramach projektu Adoptuj Łąkę Fundacji Kwietna. Stanowisko w Nieborowie jest drugim najbardziej wysuniętym na północ stanowiskiem w kraju.
Przeprowadzone w pierwszym roku projektu (2024) liczne badania i ekspertyzy, sprowokowane obecnością na tym terenie rośliny żywicielskiej krwiściągu lekarskiego (Sanguisorba officinalis), potwierdziły zarówno obecność modraszka, jak i mrówek z rodzaju Myrmica, które są dla niego gatunkiem symbiotycznym (Gąsienice żyją początkowo w główkach kwiatowych krwiściągu lekarskiego, potem adoptowane są przez mrówki z gatunku Myrmica rubra, które przenoszą je do swoich mrowisk, gdzie larwy odbywają swój dalszy rozwój żywiąc się larwami mrówek.).
Na podstawie zebranych przez ekspertów informacji, stworzyliśmy dla łąki w Nieborowie plan działania, optymalizujący termin koszenia pod kątem wspierania cyklu życiowego modraszków. W ten sposób minimalizujemy ryzyko degradacji ich populacji.
Dopasowując plan koszenia siedliska do cyklu życiowego ważnych gatunków, można w znaczący sposób przyczynić się do zwiększania ich liczebności. Nieborowskie modraszki nieniepokojone w tym krótkim i ważnym czasie, kiedy występują w formie imago, wydadzą na świat kolejne pokolenie (zwiększenie ich populacji to jeden z głównych celów projektu Adoptuj Łąkę).
Odpowiednio zaplanowane i przeprowadzone we właściwy sposób koszenie to jeden z ważniejszych zabiegów ochrony czynnej na terenach łąkowych. Jego opracowanie wymaga w pierwszej kolejności dobrego rozpoznania gatunków występujących w terenie, dlatego ważne jest promowanie współpracy ze specjalistami z dziedzin takich jak entomologia czy ornitologia. Dzięki wykonywanym przez nich ekspertyzom, osoby i instytucje zarządzające łąkami mogą odpowiednio zaplanować działania na cały sezon, bez szkody dla Przyrody.
***
Fundacja Kwietna od 2024 prowadzi aktywne działania na rzecz ochrony motyli modraszków. W ramach projektu ’Adoptuj Łąkę’ odtwarzamy dla nich ekosystem wilgotnej łąki w Nieborowie w województwie Łódzkim. Chcesz włączyć się w nasze działania i wspólnie chronić cenne siedliska? Napisz na fundacja@kwietna.org.
