Karol Podyma z firmy Łąki kwietne w czasie pierwszego z cyklu webinarów opowiedział o tym, dlaczego jednoroczne ozdobne łączki z gatunków obcych powinny ustąpić miejsca trwałym rodzimym łąkom kwietnym.
Łąki kwietne na dobre rozgościły się w miastach, jednak czy zawsze spełniają funkcje ekosystemowe? Łąka łące nierówna, dlatego warto pochylić się nad formą, w jakiej je wprowadzamy.
Spektakularnie kolorowe, jednoroczne ‘disco łączki’ w dużej mierze składają się z gatunków obcego pochodzenia. W niedługim czasie od wysiewu pięknie kwitną i wywołują pozytywne reakcje mieszkańców.
Na tym etapie łąki wieloletnie, których utworzenie wymaga takich samych nakładów finansowych, nie mogą z nimi konkurować, jeśli chodzi o estetykę. Rośliny wieloletnie w pierwszej fazie rozwoju skupiają się przede wszystkim na wzroście korzeni. Głęboko wrastają w grunt, dzięki czemu są w stanie sięgać po wodę z jej niższych pokładów, poprawiając retencję. W dłuższej perspektywie ich części podziemne i naziemne łącznie mogą zmagazynować kilkukrotnie więcej dwutlenku węgla niż trawniki. Jednocześnie w znaczącym stopniu przyczyniają się do oczyszczania powietrza, a także obniżają jego temperaturę w upalne dni.
Łąki wieloletnie są bardziej naturalne, bardziej przyjazne dzikim zapylaczom i niemal bezobsługowe, a tym samym tańsze w utrzymaniu. Jak jednak przekonać do nich mieszkańców miast, skoro swoje piękno odkrywają dla nas dopiero w kolejnych latach od wysiewu?
Materiały z webinaru
Dowiedz się więcej i poznaj korzyści, które łąki wieloletnie mogą przynieść miejskiej przyrodzie i infrastrukturze.
Zobacz nagranie z webinaru:
Przejrzyj slajdy z webinaru: https://www.slideshare.net/FundacjaKwietna/zmierzch-miejskich-disco-czek
Zarząd Województwa Łódzkiego przyjmuje wnioski stowarzyszeń ROD o dofinansowanie zielonych inicjatyw. Pula to 1 milion zł.
Zarząd Województwa Łódzkiego ogłosił nabór wniosków o udzielenie dotacji dla stowarzyszeń ogrodowych prowadzących rodzinne ogrody działkowe w ramach projektu „Województwo Łódzkie Ogrodem Polski”.
Alokacja finansowa wynosi 1 000 000 zł (słownie: jeden milion złotych). Maksymalna kwota dotacji to 30 000 zł (słownie: trzydzieści tysięcy złotych). Wysokość wnioskowanej dotacji może stanowić do 100% wydatków planowanych w ramach zadania.
Zasady naboru określa Regulamin. Wniosek o udzielenie dotacji może złożyć stowarzyszenie ogrodowe prowadzące rodzinny ogród działkowy na terenie województwa łódzkiego. Co jeśli stowarzyszenie prowadzi więcej niż jeden rodzinny ogród działkowy? Urząd dopuszcza złożenie wniosku na każdy rodzinny ogród działkowy położony na terenie województwa łódzkiego. Wniosek należy złożyć na druku zgodnym ze wzorem stanowiącym załącznik nr 1 do Regulaminu.
Wniosek należy składać w Biurze Podawczym Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego lub przesyłać na adres: Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego, al. Piłsudskiego 12, 90-051 Łódź, w terminie 30 dni od dnia ogłoszenia naboru, tj. do dnia 12 kwietnia 2023 r.
Zadania podlegające dofinansowaniu
Cel naboru można osiągnąć poprzez realizację zadań na terenach ogólnodostępnych rodzinnego ogrodu działkowego polegających na:
- nasadzeniu zielonych i kwietnych alei z wykorzystaniem m.in. tradycyjnych odmian rodzimych gatunków drzew i krzewów, w tym drzew i krzewów owocowych, roślin miododajnych, które przyczynią się do rekultywacji gleby;
- budowie, przebudowie, modernizacji alejek ogrodowych, będących drogami dojazdowymi do działek, na których prowadzone są uprawy rolne;
- przebudowie, budowie, adaptacji, aranżacji służących renowacji zbiorników wodnych m.in.: stawów, oczek i cieków wodnych;
- budowie, przebudowie, modernizacji systemów deszczowych służących nawadnianiu gruntów rolnych;
- budowie, przebudowie, modernizacji studni głębinowych służących nawadnianiu upraw;
- melioracji polegających na regulacji stosunków wodnych.
W ramach dotacji mogą zostać poniesione koszty zakupu usług i materiałów bezpośrednio związanych z realizacją zadania. Taki kosztami są:
- zakup sadzonek drzew, krzewów, nasion, materiałów ogrodniczych;
- usługi ogrodnicze i budowlane;
- wykonanie systemów rozprowadzających wodę i nawadniających;
- zakup urządzeń elektrotechnicznych służących realizacji ww. celów, m.in.: pomp, sterowników, systemów zbierających i magazynujących wodę deszczową.
Dokumenty i dodatkowe informacje
Pełna treść ogłoszenia i załączniki: https://www.lodzkie.pl/wojewodztwo-lodzkie-ogrodem-polski/ogrody-przyjazne-naturze
Wszelkie zapytania dotyczące naboru można kierować:
– pod adres e-mail: ogrody@lodzkie.pl
– telefonicznie: 42 663 35 62, 42 291 97 46, 42 663 35 85
Zarząd Województwa Łódzkiego przyjmuje wnioski samorządów o dofinansowanie zadań w zakresie rozwoju zielonej infrastruktury. Pula na 2023 to 3 miliony zł.
Zarząd Województwa Łódzkiego ogłosił nabór wniosków o przyznanie pomocy finansowej dla jednostek samorządu terytorialnego województwa łódzkiego, przeznaczonej na dofinansowanie zadań w zakresie rozwoju zielonej infrastruktury, w ramach projektu „Województwo Łódzkie Ogrodem Polski” – „Ogrody przyjazne naturze” na 2023 rok.
Alokacja finansowa wynosi 3 000 000 zł (słownie: trzy miliony złotych). Maksymalna kwota dotacji to 150 000 zł (słownie: sto pięćdziesiąt tysięcy złotych). Wysokość wnioskowanej dotacji może stanowić do 100 % wydatków planowanych w ramach zadania.
Zasady naboru określa Regulamin. Wniosek o udzielenie dotacji może złożyć jednostka samorządu terytorialnego z terenu województwa łódzkiego na druku zgodnym ze wzorem stanowiącym załącznik nr 1 do Regulaminu.
Wniosek należy składać w Biurze Podawczym Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego lub przesyłać na adres: Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego, Al. Piłsudskiego 12, 90-051 Łódź, w terminie 30 dni od dnia ogłoszenia naboru, tj. do dnia 23 marca 2023 r.
Przedmiot finansowania
Z dofinansowania samorządy mogą pokryć koszty:
- tworzenia, odtwarzania, rewitalizacji ogrodów, parków i skwerów wraz z elementami małej architektury w przestrzeni ogólnodostępnej dla mieszkańców;
- wykonania nasadzeń zielonych i kwietnych alei z wykorzystaniem tradycyjnych odmian rodzimych gatunków drzew i krzewów w tym drzew i krzewów owocowych, mieszanek traw ozdobnych oraz roślin miododajnych;
- tworzenia obszarów zielonych przyjaznych ptakom i owadom (ptasi zagajnik/domki dla owadów);
- tworzenia zielonych terenów rekreacyjnych z funkcją ścieżki edukacyjnej; tworzeniu elementów zielonej infrastruktury, np. ściany wertykalne i zielone dachy na budynkach użyteczności publicznej, zielone place zabaw, zielone przystanki; tworzeniu ogrodów sensorycznych.
Dodatkowe informacje
Pełna treść ogłoszenia i załączniki: https://www.lodzkie.pl/wojewodztwo-lodzkie-ogrodem-polski/ogrody-przyjazne-naturze
Wszelkie zapytania dotyczące naboru można kierować:
– pod adres e-mail: ogrody@lodzkie.pl
– telefonicznie: 42 663 35 62, 42 291 97 46, 42 663 35 85
14 marca obchodzimy święto motyli. Dzień Motyla to doskonała okazja, by poznać lepiej te najpiękniejsze z owadów. Oto przegląd najczęściej zadawanych pytań dotyczących motyli i ciem.
Rozróżniamy aż 170 tysięcy gatunków motyli — z czego w Polsce żyje ponad 3100 z nich.
Długość życia motyli zależy od gatunku. Są takie, które żyją zaledwie jeden dzień, chociaż większość od 2. do 4. tygodni. Rekordziści potrafią przeżyć nawet i 9 miesięcy (latolistek cytrynek).
Mimo tego, że na pierwszy rzut oka wydają się słabe i kruche, to mają niesamowitą siłę. Potrafią pokonywać takie same odległości jak ptaki. Przykładowo amerykańskie monarchy przebywają podróż z Kanady do Meksyku.
Jak długo żyje motyl? Czy słusznie stał się symbolem krótkiego życia?
Powszechnie uważa się, że te urocze owady żyją tylko jeden dzień, a nawet kilka godzin. Dawniej przez długość życia motyla rozumiano długość trwania stadium dorosłego (imago), od przeobrażenia do śmierci, nie zaś całe życie od jaja przez gąsienicę i poczwarkę po uskrzydlony okaz dorosły. Wierzono bowiem, że gąsienica zdycha, a z poczwarki zmartwychwstaje nowy owad, zatem po wyjściu z kokonu liczono czas życia od nowa. Dla różnych gatunków długość poszczególnych faz życia bywa bardzo różna, łącznie jednak wynosi od paru miesięcy do paru lat. Niektóre latami żerują jako gąsienice, by przeobrażać się kilka tygodni i paść po kilku dniach. W naszym klimacie wiele zależy od tego, jakie stadium hibernuje (przesypia zimę)? Ewentualnie także estywuje (przesypia lata)? Najbardziej długowiecznym motylem Polski pozostaje cytrynek, gdyż przesypia zimę w stadium uskrzydlonym, zatem nawet licząc tylko czas trwania imago, wychodzi koło 9 miesięcy. Krótkie życie może jednak dawać pewne korzyści ewolucyjne. Łuskoskrzydłe słyną z błyskawicznej ewolucji: krępak brzozowy w XIX w. momentalnie przystosował się do czarniawych od pyłów i dymów pni brzóz; znana nam z zoo Hypolimnas bolina rekordowo szybko uodporniła się na zakażenie bakterią Wolbachia, co ocaliło populacje z Wysp Salomona od wymarcia.
Czemu tylu ludzi wciąż tępi motyle?
Współcześnie motyle budzą więcej sympatii niż dawniej. Na ogół pamięta się, że nie żądlą i nie gryzą, tym bardziej nie przenoszą chorób jak komary. Często słyszy się, że w tropikach spotkać można nieliczne gąsienice zdolne poparzyć człowieka swoimi włoskami. Mało kto w Polsce wie, że takie „parzące” gąsienice występują też u nas. Dotyczy to choćby niektórych korowódek, przykładowo dębówki. Może ona silnie podrażnić alergików. Niemniej jednak łuskoskrzydłe zwalcza się przy pomocy oprysków i pułapek feromonowych głównie dlatego, że larwy wielu gatunków mogą powodować straty w rolnictwie (bielinek kapustnik itd.), leśnictwie (strzygonia choinówka, barczatka sosnówka itp.), a nawet w szafie z ubraniami (mole odzieżowe), spiżarce (mól ziarniak) czy w ulu (barciak, łaźbiec). Kolekcjonowanie motyli dla sportu, na handel i jako lokata kapitału straciło w większości UE na znaczeniu, aczkolwiek wciąż bywa problemem w Grecji czy państwach globalnego Południa. Niebezpieczne dla rolnictwa tropików są liczne gatunki pokazywane w naszych motylarniach i zoo (właśnie dlatego ich hodowla nie budzi protestów obrońców zwierząt) np. Caligo memnon na plantacjach bananów, Morpho peleides na polach fistaszków, ingi czy innych bobowatych.
Co jedzą motyle?
To zależy od ich stadium rozwojowego. Dieta gąsienicy będzie zupełnie inna niż stadium uskrzydlonego. Niektóre gatunki w ogóle nie pobierają pokarmu po przepoczwarzeniu. Takimi absolutnymi niejadkami w wieku dorosłym są znane nam z motylarni ćmy pawice, jak również kilka polskich gatunków chronionych np.: lotnica zyska, a z pospolitszych gatunków np.: trociniarka czerwica.
Gąsienice większości gatunków są wegankami. Niemniej jednak wśród larw motyli i ciem trafiają się miłośniczki:
- wosku i miodu (barciak większy, łaźbiec, czyli barciak mniejszy),
- naszych ubrań (mól odzieżowy, kożusznik),
- nasze zapasy: kasz, otrąb, mąki, czekolady, bakalii i cukru (mól kuchenny, czyli omacnica spichrzanka, mklik mączny, mól ziarniak),
- pióra i wypluwki ptaków (mól gniazdownik),
- grzybów, w tym hub (korkowiaczek gustujący w parku brzozowym),
- jaj i larw mrówek (modraszki, wieleny),
- drewna, ale także innych owadów napotkanych w drewnie (torzyśniad kasztanówka, trociniarka czerwica).
Gąsienice żerują zwykle na liściach roślin:
- występujących w różnych siedliskach lecz należących do jednej rodziny np. bielinek rzepnik zjada kapustowate (zarówno warzywa np.: kapustę i rzepę, jak chwasty np.: ognichę, typowe dla lasów czosnaczki czy kwiaty i zioła miejskich łąk i pasów kwiatowych w rodzaju gęsiówek); cytrynek szakłak rosnący na suchym i kruszynę na mokrym;
- zgoła niespokrewnionych, za to rosnących w tym samym ekosystemie np. pawie oczka zjada pokrzywy i chmiel rosnące razem w lasach łęgowych; modraszek iglicznik, to co znajdzie na wrzosowisku lub suchej łące: najpierw bodziszki, posłonki, iglice, a potem larwy hurtnic i wścieklic.
Większość ciem i motyli w stadium uskrzydlonym spija nektar. Zdarzają się jednak koneserzy odchodów, potu, moczu i/lub padliny. W Polsce będą to choćby znane z łąk miejskich i ogrodów: mieniaki. Z częściej hodowanych, oferowanych na prezenty egzotów podobny gust wykazuje Morpho peleides.
Świat motyli
Owady te skrywają przed przyrodnikami wiele tajemnic: pachną, wydają odgłosy, smakują… nogami, a ich skrzydła złożone są z łusek, ułożonych jedna nad drugą, niczym dachówki na domach. Jakże niezwykły i tajemniczy jest zresztą sam cykl życia motyla! Daj się zaprosić do tajemniczego świata tych pięknych stworzeń i spróbuj zwabić je do swojego ogrodu! Poznaj niektóre motyle Polski.
Czerwończyk nieparek
Lycaena dispar
Dostojka eunomia
Boloria eunomia
Fruczak gołąbek
Macroglossum stellatarum
Latolistek cytrynek
Gonepteryx rhamni
Mieniak tęczowiec
Apatura iris
Modraszek aleksis
Glaucopsyche alexis
Modraszek arion
Maculinea arion
Niedźwiedziówka kaja
Arctia caja
Niepylak mnemozyna
Parnassius mnemosyne
Paź królowej
Papilio machaon
Polowiec szachownica
Melanargia galathea
Rusałka osetnik
Vanessa cardui
Rusałka pawik
Inachis io
Rusałka żeglarz
Iphiclides podalirius
Skalnik prozerpina
Brintesia circe
Zorzynek rzeżuchowiec
Anthocharis cardamines
W dniu 17 lutego 2023 na stronie Zarządu Dróg Miejskich ukazał się artykuł pt.: „PLAC CENTRALNY – CZYLI ZIELONA REWOLUCJA W SAMYM CENTRUM STOLICY”, z którego można się dowiedzieć o planowanych pracach w obrębie wspomnianego obszaru.
Jako przyrodnicy, doceniamy inicjatywę i cieszymy się z planów zwiększenia powierzchni terenów zielonych, w tym nowych nasadzeń drzew i krzewów. Jest to dobry kierunek zagospodarowania przestrzennego miasta, szczególnie w dobie zmian klimatycznych i postępującej utraty bioróżnorodności. Niepokoją nas jednak podane przez Państwa informacje co do składu gatunkowego drzew, które mają być sadzone.
Wśród gatunków drzew na pierwszym miejscu została wymieniona robinia akacjowa. Pochodzi ona z Ameryki Północnej, dawniej była chętnie sadzona m.in. ze względu na walory estetyczne i odporność na warunki środowiska, jednak obecnie uznaje się ją za groźny inwazyjny gatunek obcy [1,2]. Według klasyfikacji Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska robinia akacjowa ma czwarty, najwyższy stopień inwazyjności, zarezerwowany dla gatunków obecnych na dużym obszarze Polski i mających bardzo istotne znaczenie w skali kraju [2,3,4]. W analizie stopnia inwazyjności gatunku (Harmonia+PL – procedura oceny ryzyka negatywnego oddziaływania inwazyjnych i potencjalnie inwazyjnych gatunków obcych w Polsce) wpływ robinii akacjowej na środowisko poprzez konkurencję, zaburzanie czynników biotycznych i abiotycznych został oceniony jako duży [5,6]. Gatunek ten rozprzestrzenia się przez odrosty korzeniowe oraz nasiona. Usunięcie glebowego banku nasion tego gatunku jest praktycznie niemożliwe, gdyż nasiona dzięki spoczynkowi fizycznemu są w stanie przetrwać w glebie co najmniej kilkadziesiąt lat. Równie trudny do usunięcia jest system korzeniowy tego gatunku, a każde jego naruszenie skutkuje silną reakcją odroślową.
Miasta, nawet ich najbardziej zurbanizowane fragmenty, nie są “wyspami” izolowanymi od otoczenia. Nasiona rosnących na ich terenie roślin mogą się przemieszczać nieraz na duże odległości, co w przypadku inwazyjnych gatunków obcych jest drogą do kontynuowania inwazji. Dlatego nie można uznać sadzenia gatunku inwazyjnego za nieszkodliwe dla przyrody tylko dlatego, że ma to miejsce w mieście. W szczególności w Warszawie, która sąsiaduje z Kampinoskim Parkiem Narodowym, należałoby pod tym względem zachowywać ostrożność. W Puszczy Kampinoskiej szereg inwazyjnych gatunków roślin, w tym właśnie robinia akacjowa, zagraża bioróżnorodności, między innymi murawom napiaskowym, a na walkę z tymi gatunkami poświęcane są duże nakłady finansowe [7]. Także w rezerwacie przyrody ‘Las Bielański” i w jego otulinie prowadzone są działania ograniczające występowanie tego gatunku [8]. Wprowadzanie do środowiska kolejnych osobników może skutkować wzmocnieniem już istniejącej populacji zarówno poprzez zwiększenie podaży diaspor, jak i poprzez nowe możliwości rekombinacji genetycznej.
Sadzenie w centrum miasta robinii akacjowej jest również niepożądane z tego względu, że wspiera kształtowanie niewłaściwych postaw w stosunku do zieleni ozdobnej. Obecność groźnych gatunków inwazyjnych w przestrzeni publicznej “oswaja” je, mylnie sugeruje, że nie są tak dużym problemem. W naszej ocenie zieleń w tak reprezentacyjnym miejscu jak centrum stolicy powinna być komponowana z zachowaniem najwyższych standardów [9], w tym z poszanowaniem przyrody.
Mimo że obce gatunki drzew mogą być atrakcyjne wizualnie, dobrze dostosowane do warunków panujących w mieście i łatwo dostępne, to nie jest niemożliwe zaprojektowanie zieleni z użyciem gatunków rodzimych, lub przynajmniej bez gatunków inwazyjnych i pochodzących z innych kontynentów. Poza robinią akacjową, również część spośród pozostałych wymienionych w Państwa tekście gatunków drzew to gatunki obce. W naszej ocenie cała lista planowanych do posadzenia gatunków (zarówno drzew, jak i krzewów oraz roślin zielnych) powinna zostać jeszcze raz sprawdzona pod kątem ich możliwego wpływu na przyrodę. Prosimy o weryfikację listy planowanych gatunków, usunięcie z niej inwazyjnej robinii akacjowej oraz rozważenie zastąpienia pozostałych obcych gatunków rodzimymi. Bardzo polecamy Państwu skorzystanie z pomocy botaników, którzy będą potrafili doradzić w sprawie wyboru najbardziej adekwatnych rodzimych alternatyw dla wybranych przez Państwa obcych gatunków. My, niżej podpisani, również deklarujemy chęć pomocy — w razie potrzeby mogą się Państwo skontaktować z tymi spośród osób niżej podpisanych, przy których nazwiskach widnieje gwiazdka (*).
Treść listu została przesłana do Zarządu Dróg Miejskich w Warszawie i Zarządu Zieleni m.st. Warszawy
List można pobrać też z naszej strony –> link
Wizualizacja 
Robinia akacjowa 
Kwiaty robinii akacjowej
Sygnatariusze listu
- dr Justyna Kierat, biolog, Instytut Botaniki, Wydział Biologii, Uniwersytet Jagielloński
- * Karolina Nawrot, prezeska Fundacji Kwietnej
- Joanna Rayss, Prezes Zarządu Stowarzyszenia Architektury Krajobrazu
- Karol Podyma, członek zarządu Stowarzyszenia Architektury Krajobrazu
- Aleksander Lech, Członek Zarządu Stowarzyszenia Architektury Krajobrazu
- dr hab. Szymon Jastrzębowski, prof. IBL; Zakład Hodowli Lasu i Genetyki Drzew Leśnych, Instytut Badawczy Leśnictwa
- dr hab. Agnieszka Nobis, prof. UJ, Instytut Botaniki, Wydział Biologii, Uniwersytet Jagielloński
- prof. dr hab. Marcin Zych, Ogród Botaniczny Uniwersytetu Warszawskiego
- Anna Kębłowska, botanik
- prof. dr hab. Barbara Tokarska-Guzik, botanik, Instytut Biologii, Biotechnologii i Ochrony Środowiska, Wydział Nauk Przyrodniczych, Uniwersytet Śląski w Katowicach
- * Anna Otręba, dr nauk o ziemi, leśnik i ogrodnik
- Aleksandra Żmuda,Instytut Botaniki, Wydział Biologii, Uniwersytet Jagielloński
- Waldemar Kamiński, Radny Dzielnicy Białołęka, Przewodniczący Komisji Ochrony Środowiska
- mgr inż. Rafał Maciaszek, ekspert SGGW od inwazyjnych gatunków obcych, Instytut Nauk o Zwierzętach Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
- * dr Wojciech Zarzycki, ekolog, Polska Szkoła Dendrologii i Arborystyki, prezes Stowarzyszenia „Pluma Verde”
- Witold Szwedkowski, edukator, Miejska Partyzantka Ogrodnicza
- Renata Brząkała – liderka lokalnej Grupy OTOP (Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków)
- * dr inż Marcin Grabowski, Katedra Ekofizjologii Bezkręgowców i Biologii Eksperymentalnej, Wydział Biologii Środowiskowej
- * Mikołaj Siemaszko, ogrodnik, popularyzator wiedzy przyrodniczej, Czechowiczanie dla Przyrody
- Sławomir Kasjaniuk, popularyzator wiedzy przyrodniczej
- dr. hab. Paulina Kramarz, prof. UJ, Instytut Nauk o Środowisku, Uniwersytet Jagielloński
- Anna Muszewska, dr hab, Instytut Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk
- mgr Adam Kapler, botanik niezależny, Centrum Ochrony Mokradeł
- dr hab. Zofia Prokop, Instytut Nauk o Środowisku, Wydział Biologii Uniwersytetu Jagiellońskiego
- dr hab. inż. Jan Zarzycki, prof. URK; biolog, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji
- * Izabela Sachajdakiewicz, Zespół ekspertów Barszcz.edu.pl
- dr hab. Dariusz Wysocki, Instytut Nauk o Morzu i Środowisku, Uniwersytet Szczeciński
- Agnieszka Pajdak-Stós, Instytut Nauk o Środowisku, Uniwersytet Jagielloński
- dr Maria Gołąb, biolog środowiskowy, Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk
- dr hab. Karolina Bącela-Spychalska, prof. UŁ
- * dr hab. inż. Anna Gazda, Katedra Bioróżnorodności Leśnej, Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie
- dr hab. Wojciech Solarz, prof. IOP PAN, Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk
- prof. dr hab. Piotr Skubała, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk Przyrodniczych
- dr hab. Łukasz Michalczyk, prof. UJ, Wydział Biologii Uniwersytetu Jagiellońskiego
Literatura
[1] Vítková, M., Müllerová, J., Sádlo, J., Pergl, J., & Pyšek, P. (2017). Black locust (Robinia pseudoacacia) beloved and despised: A story of an invasive tree in Central Europe. Forest ecology and management, 384, 287-302.
[2] Tokarska-Guzik, B., Dajdok, Z., Zając, M., Zając, A., Urbisz, A., Danielewicz, W., & Hołdyński, C. (2012). Rośliny obcego pochodzenia w Polsce. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska.
[3] Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska (2014). Kodeks dobrych praktyk Ogrodnictwo wobec roślin inwazyjnych obcego pochodzenia. https://projekty.gdos.gov.pl/files/artykuly/36446/Kodeks_Dobrych_Praktyk_icon.pdf
[4] Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska: Robinia akacjowa. http://projekty.gdos.gov.pl/kdpo-robinia-akacjowa, dostęp 01.03.2023
[5] Danielewicz W., Mirski P., Gazda A. 2018. Ankieta oceny stopnia inwazyjności Robinia pseudoacacia L. w Polsce, na podstawie protokołu Harmonia+PL – procedura oceny ryzyka negatywnego oddziaływania inwazyjnych i potencjalnie inwazyjnych gatunków obcych w Polsce. Źródło: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. www.projekty.gdos.gov.pl/igo, data dostępu: 03.03.2023
[6] Danielewicz W., Mirski P., Gazda A. 2018. Robinia pseudoacacia L. – Karta informacyjna gatunku. Źródło: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. www.projekty.gdos.gov.pl/igo, data dostępu: 03.03.2023
[7] Otręba A., Michalska-Hejduk D. (red.) 2014. Inwazyjne gatunki roślin w Kampinoskim Parku Narodowym i w jego sąsiedztwie. Kampinoski Park Narodowy
[8] Gazda A., Miścicki S (2012) Przekształcanie drzewostanów robiniowych w rezerwacie przyrody – koncepcja i realizacja. Studia i materiały CEPL w Rogowie 33, 4:74-80
[9] Brundu, G., & Richardson, D. M. (2016). Planted forests and invasive alien trees in Europe: a code for managing existing and future plantings to mitigate the risk of negative impacts from invasions.
W magazynie naukowym „Science” został opublikowany raport dotyczący roli muraw w magazynowaniu dwutlenku węgla. Publikacja ukazuje w telegraficznym skrócie najważniejsze problemy ludzkości i przyrody wskazując sprawdzone rozwiązania. Raport powstał we współpracy chińsko-amerykańskiej, a te dwa supermocarstwa w znacznym stopniu decydują o klimacie całej planety oraz dalszych losach światowego rolnictwa i ochrony przyrody.
Magazynowania CO2 na łąkach i innych terenach trawiastych
Obszary trawiaste (ang. grasslands) gromadzą w postaci części podziemnych około 1/3 światowych zasobów węgla na lądach. Dotyczy to zwłaszcza dobrze zachowanych torfowisk oraz stepów z warstwą czarnoziemu, ew. prerii z glebami brunatnymi. Tereny te mają zdolność wycofywania gazów cieplarnianych na stulecia lub tysiąclecia. Pozostałe obszary bezdrzewne magazynują mało węgla, a przede wszystkim na krótko (zwykle 1-3 lata). Przy odpowiednim użytkowaniu ich rola pochłaniaczy CO2 może wzrosnąć jeszcze bardziej. Aby zapobiec dalszym zmianom klimatu, lepiej dostosować się do już zachodzących, uratować choć część dzikiej przyrody, a jednocześnie zachować dotychczasową produkcję żywności należy zwiększać sekwestrację glebowego węgla organicznego (ang. soil organic carbon, SOC). Można to osiągnąć trzema drogami:
- odbudowując i chroniąc bioróżnorodność terenów trawiastych (najwydajniejsza ochrona klimatu, gdyż wycofa się i zgromadzi jakieś 2,3-7,3 miliarda ton ekwiwalentu dwutlenku węgla rocznie);
- odpowiednio zarządzając wypasem na użytkach zielonych (średnio wydajna metoda ratowania klimatu oraz żyzności gleb, bo wycofuje się od 148 do 699 megaton ekwiwalentu CO2 rocznie);
- racjonalnie zarządzając intensywnie użytkowanymi łąkami kośnymi i pastwiskami (około 147 megaton CO2 na rok).
Trzy scenariusze z łąkami w roli głównej
Pierwszy sposób będzie najbardziej efektywny, jednak zarazem najbardziej kosztowny. Zachowanie dotychczasowej różnorodności biologicznej oraz jej odtworzenie na terenach zdegradowanych nasili konflikty społeczne i polityczne między sektorem rolniczym oraz zbliżonymi branżami (produkcją żywności, biopaliw, ubrań z włókien i skór naturalnych, leśnictwem, rybactwem śródlądowym) a sektorem ochrony przyrody. Jednak właśnie tą drogą podąża w ramach Nowego Zielonego Ładu i Strategii na rzecz Różnorodności Biologicznej 2030 cała Wspólnota Europejska, w tym Polska, Fundacja Kwietna oraz nasza firma.
Druga droga zdaje się kompromisem między produkcją pasz oraz żywności a ratowaniem klimatu, siedlisk oraz gatunków dziko występujących. Kluczem do sukcesu będzie tu właściwa obsada pastwisk w odmiennych strefach klimatyczno-roślinnych, tudzież takie nawożenie trwałych użytków zielonych, by zapobiec dalszemu skażeniu wód słodkich oraz mórz.
Trzecia droga będzie najmniej konfliktogenna z perspektywy farmerów oraz konsumentów żywności i odzieży ze źródeł rolniczych. Polega na utrzymaniu nowoczesnego, intensywnego użytkowania łąk oraz pastwisk poprzez ich obsiew mieszankami traw, oraz pastewnych bobowatych (drobnonasiennych motylkowatych), a nawet poszerzeniu go na część terenów dotychczas uprawianych ekstensywnie albo wcale. Działaniami na rzecz klimatu oraz bioróżnorodności będą tu: nieprzekształcanie trwałych użytków zielonych w pola orne, drogi ani obszary zabudowane, a także kompromisowe podejście do ochrony flory i fauny krajobrazu rolniczego (zachowanie lub tworzenie siedlisk marginalnych np.: pasów kwietnych, miedz, stref buforowych cieków, starorzeczy, wiatrochronów; walka z inwazyjnymi gatunkami obcymi; odpowiednie reżimy prac polowych chroniące ptaki, owadzich zapylaczy i płazy; racjonalny wybór terenów oddawanych przyrodzie, rolnictwu i zabudowie).
Łąki i obszary trawiaste trudnych terenów
Niemal 70% łąk i pastwisk świata znajduje się na półpustyniach i suchych stepach, w klimacie zbyt zimnym i suchym dla uprawy zbóż czy roślin okopowych. Tylko 23% użytków zielonych położonych jest w klimatach wilgotnych a gorących (przyrównikowym i monsunowym zwrotnikowym). Trzecią co do powierzchni grupą muraw będą hale górskie. Te tak niepodobne do siebie strefy klimatyczno-roślinno-glebowe łączy jednak wyższa niż gdzie indziej wrażliwość na zmiany klimatu oraz dalszy zanik bioróżnorodności. Na półpustyniach ocieplenie może zwiększyć magazynowanie SOC w postaci żywych i obumarłych korzeni. Spowolni też rozkład węgla przez grzyby. W gorącym, a zarazem wilgotnym klimacie dalszy wzrost temperatury może nie zmienić ilości magazynowanego węgla. Wzrośnie wprawdzie udział traw prowadzących fotosyntezę typu C4 oraz tempo ich metabolizmu, równocześnie jednak nasili się rozkład związków węgla przez bakterie oraz grzyby. Z kolei topnienie wiecznej zmarzliny na halach górskich zniszczy dotychczasowe zbiorowiska drobnoustrojów glebowych, przyśpieszając uwalnianie CO2 z SOC do atmosfery.
Czy łąki uratują nas od nadmiaru CO2?
Nieznajomość prawa szkodzi. Tę starożytną maksymę można rozciągnąć na znajomość praw przyrody, zwłaszcza na terenach użytkowanych rolniczo. Wciąż jeszcze mało wiemy o tym, jak zmieni się w przyszłości reżim opadów. Gdzie i kiedy wystąpią susze, a gdzie powodzie? Jak zmieni to metabolizm grzybów, bakterii i archeonów pod wpływem długofalowych zmian wilgotności? Wiele zagadek kryje również wpływ pożarów (albo ich wyeliminowania) na funkcjonowanie obszarów trawiastych, ich sukcesję w kierunku zbiorowisk leśnych, wreszcie zawartość węgla organicznego po przejściu pożarów powierzchniowych oraz wgłębnych, szczególnie niebezpiecznych dla czarnoziemów stepowych oraz torfów pod szuwarami. Nie ustają bowiem dyskusje, w jakich okolicznościach ogień bywa siłą dobroczynną dla klimatu i bioróżnorodności? Kiedy jego wpływ przeważa nad wypasem, koszeniem oraz karczowaniem roślin drzewiastych? A kiedy staje się siłą wyłącznie destruktywną, szczególnie niepożądaną w okresie gniazdowania ptaków albo wędrówek wielkich roślinożerców?
Choć miasta pokrywają nieco ponad 3% obszaru Błękitnej Planety to, wg różnych szacunków, konsumują co najmniej 60 jak nie 80% całej energii potrzebnej ludzkości. Do tego psują klimat i pogarszają zdrowie własnych mieszkańców, wydzielając 75% całego CO2, nie licząc pyłów PPM. W rezultacie ponad połowa obywateli miast świata narażona jest na powietrze zanieczyszczone 2,5 raza bardziej niż przewidują to normy ONZ. Skażenie powietrza przyspieszyło zgony co najmniej 4,2 miliona osób!
Naturalny filtr powietrza
Ludzkość wdraża coraz więcej pomysłowych rozwiązań problemu brudnego powietrza. Prócz rozwiązań czysto inżynierskich i społecznych: przejścia na gospodarkę obiegu zamkniętego, lepszych filtrów na kominach, dalszej elektryfikacji transportu miejskiego, ograniczeń w ruchu pojazdów spalinowych, promowania rowerów i riksz, eksperymentów z transportem opartym na wodorze etc. sięgamy po rozwiązania oparte na przyrodzie (ang. nature based solutions; NBS). Znajdziemy wśród nich tworzenie nowych lasków i parków kieszonkowych, przekształcanie trawników na miejskie łąki kwietne, budowę niecek retencyjnych i ogrodów deszczowych, jak również budowę ogrodów wertykalnych na zewnętrznych fasadach budynków i zapór.
Zielone ściany z pnączy
Naszej florze daleko do tropikalnej różnorodności pnączy zielnych i zdrewniałych, jednak mamy czym zazielaniać nasze ściany. Pionowy ogród z girlandami żywych lian i pnączy zielnych chłodzi latem, a ogrzewa zimą, poza tym osusza same ściany, jak i okolice fundamentów, pochłania kurz i tłumi hałas. Pozwala również ukryć brzydotę budynków (śmietników, magazynów, ruder) albo nasze tajemnice przed niepowołanym okiem. Prawidłowo dobrane pnącza nie tylko ślicznie wyglądają, lecz także dostarczają schronień oraz pokarmu owadzim zapylaczom i ptakom śpiewającym.
Niebezpieczne pnącza
Z pokarmem dla nas bywa gorzej, gdyż część ptasich delikatesów bywa trująca (bluszcz, przestęp, glicynia, dławisze, trzmielina Fortune’a, kokornaki, sporo wiciokrzewów i psianek) albo niezbyt smaczna (cytryniec chiński, część dzikich winorośli) dla nas – ludzi. Zachowajmy szczególną ostrożność z „zielem nieśmiertelności”, inaczej jiaogulanem, gdyż wciąż trwają badania jego własności leczniczych, ew. też trujących. Dobierając rośliny na zielone fasady, musimy uważać na gatunki rozsadzające fundamenty i kruszące spękane ściany (milin).
bluszcz pospolity z trzmieliną Fortune’a 
glicynia czyli słodlin lub wisteria 
po lewej kokornak wielkolistny, po prawej trzmielina Fortune’a
Sadzenie i wzrost pnączy
Trwałe i udane przerobienie ogrodzenia lub ściany na pionowy ogród wymaga przynajmniej podstawowej znajomości wymagań sadzonych gatunków i odmian. Zdecydowana większość pnączy znoszących polski klimat owija się dookoła podpór całym swoim kormusem (ciałem), jak to obserwujemy u wiciokrzewów albo powojników. Zapewniając im podpory, można uzyskać efekt zielonego, podczas kwitnienia i owocowania także kolorowego kobieraca, świadczącego szereg usług ekologicznych i nam, i ptakom, i owadom zapylającym. Tylko niektóre pną się bez pomocy człowieka po wertykalnych, nawet dość gładkich ścianach. Potrafią to winobluszcze dzięki specjalnym przylgom, jak również przywarka japońska, hortensja pnąca, trzmielina Fotune’a, amerykański milin, tudzież nasz krajowy bluszcz za sprawą swych korzonków czepnych.
Jeżeli chcemy coś zasłonić błyskawicznie, w ciągu roku, sięgajmy po formy szybko rosnące, niedrewniające lub drewniające tylko częściowo: chmiel, rdestówkę Auberta, kielisznika, kokornaki czy klematisy z grup odmian Vitalba bądź Tangutica. Gdy mamy więcej czasu, wybierzmy formy wolniej rosnące, ale dające obfitsze powierzchnie zielone, więcej nektaru i owocu.
chmiel zwyczajny 
clematis Vitalba 
rdestówka Auberta
Pnącza zalecane do miast
Wśród pnączy, które sprawdzą się w miastach warto upowszechniać rodzime gatunki zbiorowisk welonowych, szczególnie wyżpina jagodowego i kielisznika zaroślowego. Doskonałym rodzimym pnączem do miast jest oczywiście bluszcz pospolity. Tereny silnie zurbanizowane warto także upiększać rdestówką bucharską, przywarką japońską, winnikami, hortensją pnącą, tudzież milinem. Jako atrakcję dla motyli także w Polsce sadzi się coraz częściej trójskrzydlaka Regela. Nasze ROD warto wzbogacać o wijące się gatunki deserowe jak akebie (czekoladowe pnącze) i aktinidie (mini-kiwi, viti kiwi), cytryńca oraz mniej znane winorośle.
bluszcz pospolity 
kielisznik zaroślowy 
wyżpin jagodowy
Dobór pnączy do stanowiska
Tworząc ogród wertykalny na ścianach zewnętrznych, filarach czy słupach dobierzmy rośliny do stanowiska. Część lian potrzebuje stanowisk ciepłych, jasnych i suchych. Dotyczy to zwłaszcza trójskrzydlaka Regela, obwojnika (periploki), milinu, wisterii (glicynii) oraz aktinidii.
Nie brak jednak gatunków i odmian wspaniale znoszących półcień i chłód (przywarka, hortensja pnąca, chmiel, kokornak, sporo wiciokrzewów, akebia), a nawet tolerujących głęboki cień, gdzie nie urosną już trawy ani większość drzew (bluszcz). Szereg kolekcjonerskich rarytasów wymaga jeszcze lat obserwacji, by rozeznać się w ich wymaganiach świetlnych. Dotyczy to choćby sinofranszecji chińskiej.
Pnącza początkowo nie zajmują wiele miejsca. Zwykle jednak nie lubią gleb ubogich i suchych. Jedynie prowadzony czasem jako pnącze kolcowój szkarłatny (jagody goji) wspaniale rośnie na gruntach jałowych, kamienistych i/lub mocno suchych. Na częstych w miastach glebach alkalicznych, zanieczyszczonych gruzem sprawdzą się niektóre odmiany róż czepnych, tak ramblerów o małych kwiatach, jak klimberów o wielkich. Pamiętajmy jednak, że mimo kolców wspinanie idzie im tak sobie, potrzebują zatem podpór. Wszystkie, wspomniane w artykule pnącza sadźmy w dołach wielkości 0,5 na 0,5 na 0,5 m, optymalnie 0,3-0,5 m od fasady lub płotu, a jeszcze dalej (0,5-1,0 m) od żywych drzew.
Gatunki inwazyjne wśród pnączy
Przy zakładaniu zielonych ścian z pnączy należy przede wszystkim unikać inwazyjnych gatunków obcych (IGO, ang. invasive alien species, IAS). W przypadku Polski niepożądane jest używanie kolczurki klapowanej, chmielu japońskiego, kielisznika nadobnego, a w pobliżu rezerwatów przyrody i lasów gospodarczych także kolcowoja, pewnych dławiszów, powojnika pnącego i winobluszczów.
chmiel japoński 
kolcowój 
kolczurka klapowana
Niemieccy naukowcy opublikowali wyniki badania dotyczącego preferencji żywieniowych dzikich pszczół. To bardzo ważne dane w kontekście ochrony tej grupy zapylaczy.
„
- Kluczowe rośliny dla szerokiego spektrum dzikich gatunków pszczół: zagrożonych i rzadkich, polilektycznych i oligolektycznych, samic i samców.
- Podstawowy skład gatunków do mieszanek nasiennych w programach rolnośrodowiskowych.
- Zbiór danych ze 100 000 interakcji między pszczołami a kwiatami, w tym gatunki z czerwonej listy
„
Celem badań było wskazanie najlepszej mieszanki nasion roślin kwitnących do wykorzystania w pasach kwietnych. Pasy kwietne to liniowe założenia śródpolne, których zadaniem jest m.in. wspieranie pszczół miodnych i dzikich. Przesłanką do rozpoczęcia badania była niska jakość mieszanek nasion i nieprawidłowe kompozycje gatunków. Naukowcy przed podjęciem się badań zauważyli, że mieszanki nasion na łąki kwietne dla dzikich pszczół często tworzone są na podstawie dostępności nasion, ich cen i różnych opinii. W składach często dominują gatunki uprawne, które wspierają głównie pszczołę miodną i niewielką ilość gatunków dzikich. Mieszanki rzadko tworzone są na podstawie badań interakcji konkretnych gatunków pszczół z roślinami pożytkowymi.
Dane w badaniu diety dzikich pszczół
W czasie badań naukowcy przeanalizowali dwa zestawy danych. Pierwsze z nich to były badania przeprowadzone w 2018 i 2019 roku. Zbadali oni wówczas preferencje 460 gatunków dzikich pszczół, czyli ok. 85% wszystkich gatunków pszczół stwierdzonych w Niemczech. Zaobserwowali oni 23 864 (!) interakcje pszczoła-kwiat. Badania zostały przeprowadzone w dwudziestu lokalizacjach. Drugi zestaw badań to był zbiór 86 509 interakcji między pszczołami i roślinami, które zaobserwowano przez ponad 30 lat w Niemczech.
W czasie badań sprawdzono trzy aspekty:
- Które gatunki roślin są najchętniej odwiedzane przez największą liczbę pszczół ze wszystkich zbiorowisk w trakcie trwania sezonu aktywności pszczół i między nimi?
- Czy najbardziej atrakcyjne gatunki roślin wspierają również zagrożone i wyspecjalizowane dzikie pszczoły?
- Czy dostępne w sprzedaży mieszanki nasion w swoich składach zawierają gatunki atrakcyjne dla pszczół?
Najlepsze gatunki roślin dla dzikich zapylaczy
Gatunki o wysokiej atrakcyjności, według badaczy, to gatunki, które przyciągały największą liczbę gatunków pszczół. Naukowcy wskazali 34 gatunki roślin, które są bardzo atrakcyjne dla dzikich pszczół. Wskazali również dużą liczbę gatunków roślin, które były atrakcyjne w zależności od grupy pszczół w danej lokalizacji.
Gatunki roślin najbardziej atrakcyjnych dla szerokiego spektrum dzikich pszczół:
- Chaber nadreński (Centaurea stoebe)
- Czyściec prosty (Stachys recta L.)
- Żmijowiec zwyczajny (Echium vulgare L.)
- Mierznica czarna (Ballota nigra L.)
- Pięciornik wiosenny (Potentilla neumanniana Rchb.)
- Gorczycznik pospolity (Barbarea vulgaris)
- Farbownik lekarski (Anchusa officinalis L.)
- Konikleca czubata (Hippocrepis comosa L.)
- Chaber łąkowy (Centaurea jacea L.)
- Chaber driakiewnik (Centaurea scabiosa L.)
- Oset zwisły (Carduus nutans L.)
- Macierzanka (Thymus Sp.)
- Podagrycznik pospolity (Aegopodium podagraria L.)
- Rumian barwierski (Anthemis tinctoria L.)
- Lebiodka pospolita (Origanum vulgare)
- Nawłoć kanadyjska (Solidago canadensis L.)
- Krwawnica pospolita (Lythrum salicaria L.)
- Wrotycz pospolity (Tanacetum vulgare L.)
- Bukwica zwyczajna (Betonica officinalis)
- Mniszek (Taraxacum F.H. Wigg.)
- Dwurząd wąskolistny (Diplotaxis tenuifolia (L.) D.C.)
- Gorczyca polna, ognicha (Sinapis arvensis L.)
- Jasieniec piaskowy (Jasione montana L.)
- Brodawnik (Leontodon L.)
- Chaber bławatek (Centaurea cyanus)
- Goryczel jastrzębcowaty (Picris hieracioides L.)
- Szałwia łąkowa (Salvia pratensis L.)
- Jastrzębiec (Hieracium L.)
- Chondrilla sztywna (Chondrilla juncea L.)
- Wyka płotowa (Vicia sepium L.)
- Ostrożeń lancetowaty (Cirsium vulgare (Savi.) Ten.)
- Prosienicznik szorstki (Hypochaeris radicata L.)
- Pyleniec pospolity (Berteroa incana (L.) DC.)
- Koniczyna biała, koniczyna rozesłana (Trifolium repens L.)
Podczas badań zidentyfikowano kluczowe gatunki roślin, które przyciągały od d 2% do 32% pszczół specjalistek lub pszczół z czerwonej listy:
- Żmijowiec zwyczajny (Echium vulgare L.)
- Mniszek (Taraxacum F.H. Wigg.)
- Gorczyca polna (Sinapis arvensis L.)
- Nawłoć kanadyjska (Solidago canadensis L.)
- Chaber łąkowy (Centaurea jacea L.)
- Macierzanka tymianek (Thymus vulgaris)
- Jastrzębiec (Hieracium L.)
- Lebiodka pospolita (Origanum vulgare)
- Czyściec prosty (Stachys recta L.)
- Goryczel jastrzębcowaty (Picris hieracioides L.)
- Szałwia łąkowa (Salvia pratensis L.)
- Pięciornik wiosenny (Potentilla neumanniana Rchb.)
- Chaber driakiewnik (Centaurea scabiosa L.)
- Konikleca czubata (Hippocrepis comosa L.)
- Rumian barwierski (Anthemis tinctoria L.)
- Pyleniec pospolity (Berteroa incana (L.) DC.)
- Podagrycznik pospolity (Aegopodium podagraria L.)
- Koniczyna biała, koniczyna rozesłana (Trifolium repens L.)
- Gorczycznik pospolity (Barbarea vulgaris)
- Prosienicznik szorstki (Hypochaeris radicata L.)
- Ostrożeń lancetowaty (Cirsium vulgare (Savi.) Ten.)
- Krwawnica pospolita (Lythrum salicaria L.)
- Brodawnik (Leontodon L.)
- Chaber bławatek (Centaurea cyanus)
- Wrotycz pospolity (Tanacetum vulgare)
- Dwurząd wąskolistny (Diplotaxis tenuifolia (L.) D.C.)
- Chaber nadreński (Centaurea stoebe)
- Wyka płotowa (Vicia sepium L.)
- Jasieniec piaskowy (Jasione montana L.)
- Oset zwisły (Carduus nutans L.)
- Bukwica zwyczajna (Betonica officinalis)
- Farbownik lekarski (Anchusa officinalis L.)
- Mierznica czarna (Ballota nigra L.)
- Chondrilla sztywna (Chondrilla juncea L.)
Bukwica zwyczajna 
Chaber bławatek 
Chaber driakiewnik 
Chaber łąkowy 
Chaber nadreński 
Farbownik lekarski 
Jasieniec piaskowy 
Koniczyna biała 
Krwawnica pospolita 
Lebiodka pospolita 
Pyleniec piaskowy 
Rumian barwierski 
Szałwia łąkowa 
Wrotycz pospolity 
Żmijowiec zwyczajny
Kontrowersje — gatunki inwazyjne
Można zauważyć, że na obu listach pojawiają się gatunki obce, a nawet inwazyjne, jak chociażby nawłoć kanadyjska (Solidago canadensis L.). Dlatego wprowadzając konkretne gatunki do środowiska, należy przeanalizować ich wpływ na lokalne ekosystemy, aby robiąc dobrze pszczołom w danym momencie, w ogólnym rozrachunku nie zrobić im źle. W przypadku nawłoci ten apel powinien mocno wybrzmieć, ponieważ nawłoć kanadyjska tworzy rozległe monokultury, które zagłuszają inne gatunki i dają pożywienie tylko przez kilka tygodni w roku.
Podsumowanie
Przedmiotowe badania są kluczowe w kontekście tworzenia mieszanek nasion, których celem ma być wspieranie dzikich pszczół. Jednak, jak zaznaczają autorzy, ich badania są wskazówką, która będzie pomocna przy tworzeniu takich mieszanek, a badań nie należy traktować jak gotowego spisu roślin, których nasiona należy wykorzystywać w mieszankach.
Źródło: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0167880922004157
Dziennikarze Source Material, Guardiana i Die Zeit ujawniają: kredyty węglowe certyfikowane przez Verra, nabywane m.in. przez Shell, Gucci, Netflix czy rząd Kataru, okazały się w znacznym stopniu bezwartościowe! Handel tymi kredytami może wręcz przyśpieszać globalne ocieplenie niż je hamować.
Kredyty węglowe dla jaśniejszej przyszłości
Trwające 9 miesięcy śledztwo dziennikarskie prowadzone wspólnie przez reporterów Die Zeit, Guardiana oraz Source Material dotyczyło kredytów węglowych (prywatnych offsetów węglowych), generowanych przez projekty mające chronić lasy deszczowe. Prywatnych offsetów nie należy mylić z międzynarodowymi uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. O tych ostatnich decyduje u nas Unia Europejska jako organizacja międzynarodowa. Kredyty są natomiast dobrowolną, prywatną rekompensatą dla środowiska, wypłacaną przez emitentów CO2 innym instytucjom, ratującym klimat (zwykle także bioróżnorodność), uprawnionym do wydawania certyfikatów neutralności klimatycznej. Największymi nabywcami offsetów węglowych stali się najwięksi „psuje klimatu”: linie lotnicze, firmy naftowe, gazowe, kopalnie węgla, koncerny rolnicze i nawozowe, banki i giełdy obracające aktywami ww. trucicieli, bez względu na to, czy są prywatne, czy państwowe. Kompensacja środowiskowa polega zwykle na sadzeniu drzew, zamianie rolnictwa lub leśnictwa przemysłowego na zrównoważone, nowoczesne agroleśnictwo lub na ochronie rosnących od dawna lasów przed wycinką. Tak naprawdę mechanizmy produkcji, a potem wyceny i sprzedaży offsetów węglowych są znacznie bardziej skomplikowane. Skutków susz, pożarów, topnienia lodowców, wymarcia kolejnych gatunków, migracji, wojen etc. nie da się przecież bezpośrednio przeliczyć na tony dwutlenku węgla ani na pieniądze.
Duży może więcej
Prywatne kredyty węglowe certyfikowała m.in. firma Verra z siedzibą w Waszyngtonie (DC, USA). Wyrosła na prawdziwą liderkę tego wschodzącego rynku, wycenianego na ponad dwa miliardy dolarów. Zatwierdza bowiem 75% offsetów węglowych świata, kontrolując 40% rynku. Jej program ochrony lasów deszczowych Ameryki Południowej wprowadzony został jeszcze przed podpisaniem Porozumień Paryskich. Niestety – zdaniem Source Material i gazet – niemal wszystkie (ponad 90%), wyceniane przez nią offsety okazały się prawdziwymi „kredytami fantomowymi”, nie odzwierciedlały bowiem faktycznego obniżenia emisji dwutlenku węgla. Nie przyniosły też obiecanych, dodatkowych korzyści dla różnorodności biologicznej, gatunków charyzmatycznych, wreszcie rdzennych plemion i ubogich rolników.
Jak kupić spokój sumienia ekologicznego?
Wśród klientów Verra obok koncernów znajdziemy również rządy, samorządy, zespoły muzyczne i kluby sportowe, jak choćby: easyJet, BHP, Gucci, Salesforce, Shell, Leon oraz Pearl Jam. Zakupiwszy kredyty przedsiębiorstwa mogły reklamować swoje produkty i usługi jako „neutralne pod względem emisji dwutlenku węgla”. Zachęcało to ich klientów do dalszego korzystania z towarów i usług o wysokim śladzie węglowym np.: latania samolotami, jeżdżenia dieslami, używania plastikowych opakowań, noszenia ubrań z tworzyw sztucznych.
Wspólne śledztwo dziennikarskie Source Material, Guardiana oraz die Zeit polegało na: krytycznej analizie metod naukowych i rachunkowych przyjętych przez firmę Verra, tudzież dziesiątkach wywiadów z przedstawicielami społeczności tubylczych, szeregowych wykonawców projektów, praktyków i naukowców. Równolegle z pracą dziennikarzy bezstronną, naukowo precyzyjną oceną rzeczywistej skuteczności i uczciwości Verry zajął się zespół uczonych z Uniw. w Cambridge.
Nie wszystko złoto…
Choć Verra to przedsiębiorstwo prywatne, stała się swego rodzaju prawodawcą jako twórczyni norm środowiskowych dotyczących działań ratujących klimat, wdrażających zasady zrównoważonego rozwoju. Upowszechniła swój zweryfikowany standard węglowy (verified carbon standard, VCS), na nim zaś oparto ponad jeden miliard dolarów kredytów węglowych. Według tych dwóch dochodzeń dziennikarzy i uczonych:
- jedynie kilka projektów Verra rzeczywiście zmniejszyło tempo wylesień;
- 94% kredytów węglowych nie przyniosło żadnych korzyści dla klimatu;
- Verra manipulowała danymi, zawyżając o 400% zagrożenie dla lasów deszczowych;
- podczas działań na rzecz ochrony klimatu i bioróżnorodności łamano prawa człowieka społeczności lokalnych np.: w Peru strażnicy parku narodowego i policja burzyły domostwa i wypędzały z ojcowizny.
Ręka rękę myje, noga nogę wspiera
Konkurenci Verra postępują podobnie. Przykładowo powstała w Argentynie firma Pachama pośredniczy między właścicielami lasów a nabywcami offsetów węglowych. Nad peruwiańską rzeką Madre de Dios powstały „zrównoważone, zgodne ze standardami agroleśnictwa” plantacje orzechów. Pachama stworzyła dla nich kredyty węglowe, po czym sprzedała je modowemu gigantowi Giorgio Armani oraz australijskiej firmie Macquarie (banki, nieruchomości, agrobiznes i zielona gospodarka np.: farmy wiatrowe w UK). Hodowcy orzechów, nota bene obywatele Brazylii, a nie Peru, wycinali górskie lasy mgielne chroniące dorzecze harvesterami, a Pachama antydatowała mapy, zdjęcia satelitarne oraz rozmiar powierzchni objętej „zrównoważonym agroleśnictwem”.
Źródła
https://twitter.com/Source_Mat?ref_src=twsrc%5Egoogle%7Ctwcamp%5Eserp%7Ctwgr%5Eauthor
https://www.source-material.org
https://www.source-material.org/buy-low-sell-high-what-they-dont-tell-you-about-carbon-offsets/
https://www.source-material.org/shell-drive-carbon-neutral-claims-in-doubt-after-forest-scrutiny/
https://www.source-material.org/vercompanies-carbon-offsetting-claims-inflated-methodologies-flawed/
https://verra.org/verra-response-guardian-rainforest-carbon-offsets/
Taksonomią UE nazywamy potocznie obowiązujący od dwóch lat nowy akt prawny Wspólnoty Europejskiej: Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje. Nowe rozporządzenie zachęca do inwestycji przyjaznych środowisku, ogranicza inwestycje mu szkodzące, poza tym usunąć ma zjawisko greenwashingu (pseudoekologicznego marketingu), czyli kłamliwych twierdzeń o prośrodowiskowym charakterze pewnych działań, de facto szkodliwych lub obojętnych dla przyrody.
Taksonomia — skąd taka nazwa tego rozporządzenia?
Taksonomia (gr. taksis – szyk wojska, potem ogólnie: układ, porządek i nomos – prawo, ład, zwłaszcza przyrodniczy i społeczny) to nauka o metodach i regułach klasyfikowania, zwłaszcza o wyróżnianiu i opisach jednostek systematycznych, czyli taksonów. Powstała dla uporządkowania gatunków i wyższych jednostek organizmów żywych. Z czasem jej metody poszerzono na obiekty badań innych nauk ścisłych, społecznych i prawnych. Wyodrębnia się dwa działy (czy też dwa podejścia) taksonomii:
- Fenetyczną opartą tylko na podobieństwie ilościowym i jakościowym klasyfikowanych obiektów;
- Filogenetyczną opartą na pokrewieństwie porządkowanych obiektów.
Dorobek taksonomii fenetycznej można implementować wszędzie tam, gdzie da się wprowadzić metody statystyczne, nie tylko w medycynie, ale także prawie, ekonomii i socjologii. Metody filogenetyczne dadzą się stosować w bardziej ograniczonym zakresie, jedynie do obiektów, dla jakich da się zdefiniować relacje pokrewieństwa (czyli tylko dla replikatorów). Replikatorami są nie tylko pojedyncze organizmy żywe, lecz także pojedyncze geny, memy, języki naturalne człowieka, tudzież algorytmy genetyczne. Taksonomia UE ma zatem charakter prawnoadministracyjnej taksonomii fenetycznej, wytyczającej ogólne ramy rozstrzygania praktycznych problemów prawnych oraz finansowych, w zakresie wspierania bądź ograniczania określonych działań, zależnie od ich rzeczywistych, a nie tylko deklarowanych przez wykonawców i reklamodawców skutków dla przyrody UE. Taksonomia UE nie zakazuje całkowicie finansowania i wsparcia dla przedsięwzięć szkodzących środowisku, o ile pozostają niezbędne dla człowieka. Wspiera jednak działania proekologiczne np.: zakładanie łąk i pasów kwiatowych.
Jak ustanowiono Taksonomię UE?
Taksonomię UE wprowadzono w toku zwykłej procedury ustawodawczej, to znaczy zgodę na
wprowadzenie tego rozporządzenia wyraziły Parlament Europejski oraz Rada Unii
Europejskiej. Jako rozporządzenie o charakterze ogólnym Taksonomia UE ustanawia
wyłącznie ogólne ramy przepisów szczegółowych, podobnie jak polski Kodeks Postępowania
Administracyjnego czy Ordynacja Podatkowa. Mnóstwo istotnych zagadnień dopiero będzie
doprecyzowana w aktach delegowanych przez KE, mniej więcej tak jak polskie ustawy są
doprecyzowane kolejnymi rozporządzeniami ministrów.
Czemu rozporządzenie, a nie dyrektywa?
Dawniej przepisy z zakresu ochrony środowiska przyjmowano we Wspólnocie Europejskiej w
postaci dyrektyw np.: D. Siedliskowej, Ptasiej, Ściekowej, Ramowej D. Wodnej czy D.
Azotanowej. Dyrektywy należało przełożyć na poszczególne języki, po czym powtórzyć w
ustawodawstwie państw członkowskich. Rozporządzania natomiast stosuje się bezpośrednio
i natychmiast. Nie trzeba ich powtarzać w ustawach krajów członkowskich. Przyjmuje się za
to fikcję prawną i społeczną, że przedsiębiorcy i urzędnicy poszczególnych państw
członkowskich już znają i już stosują przepisy danego rozporządzenia, w tym wypadku
Taksonomii UE. Przykładowo rozdzielając środki przyznane w ramach Funduszu na rzecz
sprawiedliwej transformacji nie wolno inwestować ich wbrew Taksonomii UE.
Cztery warunki działań zrównoważonych środowiskowo
Według Taksonomii UE jakąkolwiek działalność gospodarcza można uznać za zrównoważoną
środowiskowo (przyjazną przyrodzie, wpisującą się w zasady zrównoważonego rozwoju),
gdy łącznie (jednocześnie) spełnia cztery warunki:
- wnosi istotny wkład w realizację co najmniej jednego z sześciu celów środowiskowych
Taksonomii; - nie wyrządza poważnych szkód dla żadnego z ww. sześciu celów środowiskowych;
- jest prowadzona zgodnie z minimalnymi gwarancjami Taksonomii;
- spełnia techniczne kryteria kwalifikacji.
Sześć celów środowiskowych i dwa warunki dodatkowe Taksonomii
Wspomniane w warunkach cele środowiskowe Taksonomii to:
- łagodzenie (mitygacja) zmian klimatu;
- adaptacja (przystosowanie się) do zmian klimatu;
- zrównoważone wykorzystywanie i ochrona zasobów wodnych i morskich;
- przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym (cyrkularnym);
- zapobieganie zanieczyszczeniu i jego kontrola, jeśli już doszło do skażenia;
- ochrona i odbudowa bioróżnorodności i ekosystemów.
Za działalność wnoszącą istotny wkład w realizację ww. sześciu celów Taksomia uznaje
wszelkie działania wspomagające bezpośrednio pozostałe działania (działania innych
sektorów gospodarki) we wnoszeniu ich istotnego wkładu, o ile spełnione będą dwa
dodatkowe warunki:
1) nie uzależnią długofalowo od aktywów, podważających długoterminowe cele
środowiskowe UE;
2) przynoszą istotnie dobre efekty dla środowiska.
Zakaz wyrządzania poważnych szkód
Według Taksonomii UE działalność zrównoważona środowiskowo nie szkodzi poważnie w
całym swoim cyklu życiowym (okresie trwania działalności). Rozporządzenie popiera
czynności w pełni przyjazne dla całego środowiska, a nie tylko pewnych jego wycinków.
Przykładowo hydroelektrownie dostarczają prądu bez emisji gazów cieplarnianych, jednak
szkodzą życiu rzek, zwłaszcza rybom wędrownych i ekosystemom zależnym od corocznych
wylewów jak łąki trzęślicowe i selernicowe; zalesianie wpływa korzystnie na gatunki leśne,
może jednak mocno szkodzić siedliskom otwartym oraz przywiązanym do nich gatunkom
łąkowych ptaków i motyli.
Minimalne gwarancje oraz techniczne kryteria kwalifikacji
Minimalne gwarancje to wszelkie procedury wdrażane w przedsiębiorstwach, zapewniające
przestrzeganie praw: ochrony środowiska, praw człowieka, pracownika plus bardziej
szczegółowe wytyczne ONZ i UE ws. zwalczania korupcji czy mobbingu. Techniczne kryteria
kwalifikacji to szczegółowe kryteria obejmujące wszystkie rodzaje działalności gospodarczej,
przyjmowane przez KE w ramach aktów delegowanych. Wprowadzają one podział działań
gospodarczych na osiem grup np.: energetykę oraz przetwórstwo przemysłowe. Opisują
szczegółowo procesy techniczne i finansowe w danej grupie, wskazując konkretne warunki
do spełnienia dla każdej branży np.: ilość gazów cieplarnianych na każdą tonę
wyprodukowanego cementu.
Kluczowe obowiązki przedsiębiorców
Znaczący rozrost sektora finansowego przy jednoczesnym wyoutsourcowaniu szeregu
działów przemysłu poza UE sprawił, że Taksonomia dzieli praktyczne i formalne obowiązki
przedsiębiorców na dwie grupy:
- dla branży finansowej;
- dla reszty branż.
Najistotniejsze obowiązki sfery finansowej dotyczą transparentności (przejrzystości)
oferowanych produktów w kontekście realizacji ww. sześciu celów zrównoważonego
rozwoju UE. Każdy finansista musi realizować cele środowiskowe opisując jakim sposobem
oraz w jakim stopniu sponsorowane przezeń inwestycje kwalifikują się jako zgodne z
Taksonomią? Między innymi powinien zamieszczać oświadczenia o odpowiedniej treści albo:
„Zasada »nie czyń poważnych szkód« stosowana jest wyłącznie w odniesieniu do tych
inwestycji w ramach produktu finansowego, które uwzględniają unijne kryteria dotyczące
zrównoważonej środowiskowo działalności gospodarczej. Inwestycje w ramach pozostałej
części tego produktu finansowego nie uwzględniają unijnych kryteriów dotyczących
zrównoważonej środowiskowo działalności gospodarczej”
albo: „Inwestycje w ramach tego produktu finansowego nie uwzględniają unijnych kryteriów
dotyczących zrównoważonej środowiskowo działalności gospodarczej”.
Pozostałe branże muszą m.in. ujawnić odsetek:
-obrotu powstałego dzięki produktom bądź usługom związanych z przyjazną
środowisku (zwrównoważoną) działalnością gospodarczą;
-wydatków operacyjnych i nakładów inwestycyjnych, odpowiadający aktywom bądź
procesom związanym ze zrównoważoną działalnością gospodarczą.
Podsumowanie
Taksonomia to nowe rozporządzenie Wspólnoty Europejskiej określające działania
gospodarcze przyjazne środowisku (zrównoważone, wpisujące się w doktrynę i praktykę
zrównoważonego rozwoju). Muszą one spełniać równocześnie cztery warunki:
- wnosić kluczowy wkład w osiągnięcie co najmniej jednego z sześciu celów środowiskowych;
- nie wyrządzać żadnych poważnych szkód w którymkolwiek z sześciu celów środowiskowych;
- być prowadzonym zgodnie z minimalnymi gwarancjami;
- spełniać niezbędne techniczne kryteria kwalifikacji.
Najwięcej nowych obowiązków spadnie na barki sektora finansowego, wielkich
przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych, wreszcie firm prowadzących działania
szczególnie szkodliwe dla środowiska.
Wykorzystane źródła:
Tekst przepisów Taksonomii dostępny pod adresem: https://eur-lex.europa.eu/legal-
content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32020R0852&from=PL
Croft, W. (2000). Explaining language change: An evolutionary approach. Pearson Education.
Szathmáry, E. (2006). The origin of replicators and reproducers. Philosophical Transactions of
the Royal Society B: Biological Sciences, 361(1474): 1761-1776.
Wiley, Edward O., Lieberman, B. (2011). Phylogenetics: Theory and Practice of Phylogenetic
Systematics. 2nd edn.
